Zakończyły się prace konserwatorskie przeprowadzone w ramach pozyskanych środków z trzech źródeł finansowania, tj.
1. Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Przemyślu
Zadanie pn. „Wykonanie prac konserwatorskich przy drewnianych drzwiach oraz ich metalowych elementów we wnętrzu piwnicy dawnego aresztu PUBP w kamienicy przy ul. Portiusa 4 w Krośnie”
Dofinansowanie: 30 000,00 zł, całkowita wartość inwestycji: 60 060,70 zł
2. Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z funduszu promocji kultury – państwowego funduszu celowego w ramach programu Miejsca pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju
Zadanie pn. „Prace konserwatorskie w piwnicy dawnego aresztu PUBP w kamienicy przy ul. Portiusa 4 w Krośnie – przywracanie pamięci”
Dofinansowanie: 81 456,00 zł, całkowita wartość zadania: 108 146,68 zł
3. Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Ochrona Zabytków pochodzących z budżetu państwa
Zadanie pn. „Krosno, piwnice dawnego aresztu PUBP w kamienicy przy ul. Portiusa 4 (1944-1956 r.): prace konserwatorskie”
Dofinansowanie: 26 000,00 zł, całkowita wartość zadania: 32 886 zł
Wszystkie projekty były realizowane przy wsparciu finansowym Gminy Miasto Krosno
Podczas prac prowadzonych 2024 r., w piwnicy kamienicy położonej przy ul. Portiusa 4 w Krośnie, która jest wpisana w rejestr zabytków stanowiący element historyczny Starego Miasta, wykonano:
- konserwację połaci drewnianych drzwi z inskrypcjami, konserwację połaci drewnianych drzwi bez stwierdzonych napisów inskrypcyjnych, konserwację metalowych elementów oraz konserwację blachy pokrywającej w całości jedną stronę drzwi;
- konserwację ścian piwnicy, przeciwdziałającej dalszej degradacji, w pomieszczenia 1.5, 1.6, 1.7, 1.8. zabiegi konserwatorskie objęły swoim zakresem odsłonięcie pierwotnych tynków i pobiał, spod wtórnych nawarstwień. W dalszym etapie odczyszczono, zdezynfekowano, zabezpieczono, wzmocniono i ustabilizowano odsłonięte połacie pierwotnych tynków.
Istotnym celem prac konserwatorskich było zachowanie jak największej ilości pierwotnych materiałów (tynk, cegła, drewno), na których zachowały się ślady historii z czasu aresztu PUBP w postaci rysunków, rytów, napisów. W celu udokumentowania tych ujawnionych informacji historycznych wykonano szereg zdjęć, także w świetle analitycznym (IR) pozwalającym na lepszą czytelność napisów i rysunków.
Na jednej z poddanych konserwacji połaci drzwi od strony korytarza odkryto otwory po strzałach z naboi śrutowych z pozostałościami śrutów. Natomiast z drugiej strony tych samych drzwi (od strony celi) na powierzchni blachy odkryto wgniecenia, w formie lejkowatej, prawdopodobnie pozostałości po strzałach z ostrej amunicji.
W pomieszczeniu 1.7. na ścianach poddanych konserwacji zostały odkryte rysunki i ryty przedstawiające: domek, krzyż, serce a w niego wpisaną kotwicę skrzyżowaną z krzyżem oraz fragmenty napisu, umundurowanego mężczyznę, idącego człowieka, daty, kalendarze (ryte i zapisane ołówkiem). W pomieszczeniu 1.6. po ściągnięciu warstwy tynku i pobiał na ścianie ukazały się ryty w postaci kalendarzy, nazwisk, dat, liczb, a także fragmenty rysunków wykonanych ołówkiem (mało czytelne).
Konserwacja ścian w pomieszczeniu 1.5 ujawniła mało czytelny napis wykonany ołówkiem. W pomieszczenia 1.8 na prawo od wejścia po ściągnięciu wtórnych nawarstwień odkryto ryty i inskrypcje w postaci kalendarza, liter.
Kolejną kwestią, jaką udało się ustalić w tegorocznych pracach, było odkrycie zamurowanego przejścia pomiędzy komorą 1.7 a 1.8, co może wskazywać, że w latach 1944-1956 przystosowano pomieszczenia na cele więzienne.
Ponadto w wyżej wymienionych pomieszczeniach, w otworach ścian zostały odnalezione artefakty: gwoździe, metalowe elementy, które być może służyły do poszerzania otworów w ścianie, gdzie wetknięte zostały zapałki, papierki.
Zakładane rezultaty zostały osiągnięte, a prace konserwatorskie przeprowadzone na drzwiach i w pomieszczeniach 1.5, 1.6, 1.7, 1.8 piwnicy dawnego aresztu przyczyniają się do upamiętnienia ofiar więzionych w dawnym areszcie PUBP w Krośnie. Zapisane na ścianach piwnicy nazwiska i imiona osób tam przetrzymywanych można powiązać z konkretnymi osobami z wykazów osób więzionych w areszcie śledczym PUBP w Krośnie działającego w latach 1944-1956. Rysunki i zapiski mówią nam sporo o ludziach z tamtych czasów, o czym myśleli, za czym tęsknili, co było dla nich ważne. Stają się świadectwem historii, która miała miejsce przed laty w kamienicy przy ul. Portiusa 4 w Krośnie.
Oprócz wymienionych wyżej działań stricte konserwatorskich w pomieszczeniach piwnicznych zamontowano urządzenia do osuszania elektrofizycznego murów. Zabieg ten pozwoli na stopniowe osuszanie zawilgoconych ścian. Zaletą tej metody jest bezinwazyjność i dzięki temu substancja zabytkowa nie została narażona na wstrząsy i zniszczenie.
W 2024 r. przeprowadzono dwukrotnie spotkania z małymi grupami młodzieży ze szkół ponadpodstawowych, podczas których odbyły się prelekcje na temat historii, jaka jest związana z tym budynkiem. Na potrzeby tych spotkań przygotowano wystawę zdjęć, która ukazuje przeprowadzone prace konserwatorskie - ujawnione napisy (nazwiska, daty), ryty w postaci kalendarzy, rysunki. Przybliżono historię ludzi przetrzymywanych w latach 1944-56 przez PUBP w tym miejscu (w piwnicach) i pokazano zabezpieczone artefakty.
Historia jednego z przetrzymywanych stała się bazą dla jednego z uczniów do przygotowania prezentacji na rejonowy konkurs „Upamiętnienia osób i wydarzeń związanych z Polskim Państwem Podziemia i akcją Burza”, w którym zajął III miejsce.
