Wystawa: Jakub Woynarowski "Nova Iconologia"
Termin wystawy: 29 września - 21 października 2023 r.
Wernisaż wystawy: 29 września (piątek) 2023 r., godz. 18:00
Kuratorka: Marta Kudelska
W 1593 roku ukazało się po raz pierwszy drukiem dzieło Iconologia overo Descrittione dell'Imagini universal włoskiego badacza sztuki Cesare’a Ripy. W swojej książce Ripa, opierając się na egipskich, greckich i rzymskich źródłach przygotował „słownik”, który miał być pomocą dla poetów i artystów w wyrażaniu, w obrazowej formie abstrakcyjnych pojęć, cnót, symboli i metafor. Każde z nich zostało zilustrowane alegoryczną figurą bądź też personifikacją, którą uzupełniał tekst wyjaśniający znaczenie motywu. Stopniowo do tych wizualnych reprezentacji zaczęły przenikać również elementy kojarzone z symboliką alchemiczną, astrologiczną, wolnomularską czy szeroko rozumianą wiedzą tajemną. Popularność tych motywów sprzyjała nasycaniu dzieł artystycznych coraz bardziej wysublimowanymi i skomplikowanymi treściami. Można więc powiedzieć, że książki takie jak Iconologia Ripy były podręcznikami albo wręcz szyfrowanymi książkami, przy pomocy których artyści tworząc swoje dzieła, ukrywali w nich także głębszy przekaz i elementy wiedzy znanej tylko wtajemniczonym. Odszyfrować mogli ją jednak tylko ci, którzy znali ten skomplikowany system wizualnych kodów. Moda na wprowadzanie do dzieła sztuki ukrytych treści swoje apogeum osiągnęła w sztuce barokowej, chociaż jej elementy znajdziemy także we wcześniejszych, jak i późniejszych epokach. Dotyczyło to także sztuki kojarzonej z Wielką Awangardą, której artyści równie często przemycali w swoich pracach symbole i znaki, które również wymagały od widza umiejętności ich odszyfrowania.
„Interesują mnie wizerunki obiektów sprowadzone do poziomu abstrakcyjnego znaku, przy czym stopień ich figuratywności jest definiowany poprzez zmienny kontekst” - przyznawał w jednym z wywiadów Jakub Woynarowski. Budowane przez niego symbole opierają się głównie na podstawowych figurach geometrycznych: trójkącie, kwadracie i kole oraz na kolorystycznej triadzie czerni, bieli i czerwieni, będącej jednocześnie odzwierciedleniem alchemicznych procesów zwanych nigredo, rubedo i albedo. Te proste znaki, umożliwiają Woynarowskiemu tworzenie z nich bardziej skomplikowanych i wielowymiarowych kształtów, które przywodzą na myśl bryły platońskie, złoty podział czy spiralę logarytmiczną. Zależnie od kontekstu, elementy te przybierają ostatecznie inną formę: raz są monolitycznym czarnym kwadratem, dryfującym w przestworzach trójkątem, spiralą przypominającą awangardową wieżę Tatlina.
Wystawa Nova Iconologia stanowi część wielowątkowych działań Jakuba Woynarowskiego polegających na próbie łączenia tradycji sztuki nowoczesnej z różnego rodzaju praktykami magicznymi, alchemicznymi, ale także systemami wiedzy tajemnej. Klamrą, która spina wszystkie te działania, jest przenikająca się we wszystkich projektach Woynarowskiego symbolika zbudowana na wspomnianych wyżej schematach. Oś wystawy buduje przegląd najróżniejszych elementów graficznych, stanowiących wieloelementowy atlas wizualny, będący komplikacją grafik przygotowywanych przez artystę na potrzeby książek, tomików poezji, plakatów czy innych projektów kojarzonych przede wszystkim ze sztuką użytkową. Pozornie są to tylko zwykłe znaki: koła, linie, trójkąty, które przybierają kształty dziurek od klucza, płatków róży, pięcioramiennych gwiazd czy tajemniczych okręgów.
Powstała w ten sposób „nowa ikonologia” naświetla kwestię wielowiekowych związków sztuki z innymi dziedzinami kultury. Zależnie od naszej wiedzy, tworzone przez Woynarowskiego znaki mogą nabierać różnorodnych sensów i znaczeń. Począwszy od tych czysto symbolicznych, poprzez społeczne, kulturowe, czy także te odwołujące się do wiedzy tajemnej. Ukazując tym samym mniej znany symboliczny i magiczny obraz naszej wydawałoby się racjonalnej rzeczywistości.
Kuratorka wystawy: Marta Kudelska
Fot. Justyna Gryglewicz
Jakub Woynarowski – artysta wizualny, designer oraz kurator. Absolwent i wykładowca ASP w Krakowie. Realizuje projekty z pogranicza teorii i praktyki wizualnej. Twórca koncepcji artystycznej wystawy w Pawilonie Polskim podczas 14. Międzynarodowego Biennale Architektury w Wenecji (2014). Laureat Paszportu Polityki (2015) w kategorii sztuk wizualnych. Swoje prace prezentował m.in. w Fondazione Memmo w Rzymie, MeetFactory w Pradze i MSN w Warszawie.
